توضیحات
دسته: ـ آثار و برکات وجودی حضرت حجت(عج) چیست؟
بازدید: 2598

پرسش:

 آثار و برکات وجودی حضرت حجت(عج) چیست؟

˜ پاسخ:

حضرت مهدي7 در تاريخ پانزدهم شعبان سال 255 هجري قمری در شهر سامرا به دنيا آمدند. و تنها امامی هستند که در عراق متولد شدند چرا که یازده امام دیگر همگی در مکه یا مدینه متولد شدند. پدر بزرگوار ايشان امام حسن عسگري7 و مادر گراميشان حضرت نرگس خاتون می‌باشد. از آنجا که، دشمنان زیادی داشتند و حتی درصدد قتل ايشان بودند حتی تولد ایشان همچون تولد حضرت موسی به صورت مخفی بود و به جز معدودي از شيعيان، ديگران نمی‌توانستند ايشان را زيارت كنند. تا اینکه در سال 260 هجري پدر بزرگوارشان به شهادت رسيدند و در پنج‌سالگی قامت ايشان به رداي امامت و ولايت آراسته شد. اما به خواست خداوند متعال به كناره‌گيري از اجتماع مأمور شدند و تا سال 329  در غيبت صغري به سر می‌بردند. در اين مدت شيعيان و دوستان ايشان از طريق 4 نائب خاصی كه خود حضرت معرفی کرده بودند با حضرت در ارتباط بودند و مشكلات و سؤالات خود را مطرح مي‌كردند. تا اينكه نوبت به غيبت كبري رسيد. و از طريق آخرين نائب خود اعلان كردند كه پس از ايشان نائب خاصي در بين مردم ندارند و مردم در مشكلات و حوادثي كه برايشان پيش مي‌آيد به  نایبان عام یعنی فقیهان جامع‌الشرايط مراجعه كنند. و غيبت كبري براي مدت طولاني، همچون ابر بر خورشيد جمال حضرتش افتاد و از اين پس ناچاریم از پس ابر، از خورشيد وجودش استفاده کنیم.
آثار و بركات وجودي امام زمان چيست؟

احاديث فراوانی از پيامبر اكرم و ائمه7 در پاسخ اين گونه پرسش‌ها حکایت شده که در اینجا به عنوان نمونه حديثى را از امام سجّاد7 كه بيانگر پاره‌اى از بركات وجودى امام7 است، ذكر مى‌كنيم:

سليمان از امام صادق7 و آن حضرت از پدر بزرگوارش امام باقر7و آن حضرت از امام زين العابدين7 حکایت مى‌كند:

«ما (اهل‌بيت پيامبر9 پيشوايان امت اسلام، حجت‌هاى خدا بر جهانيان، آقاى اهل ايمان، پيشتواى روسفيدان و سرپرست مؤمنانيم. ما امان براى اهل زمين هستيم، همچنان كه ستارگان براى اهل آسمان امان هستند. خدا به واسطه‌ی ما آسمان را بر فراز زمين نگاه داشته و اهل زمين را از هلاكت نجات بخشيده است. به واسطه‌ی ما باران مى‌بارد و رحمت خدا منتشر مى‌شود و زمين بركاتش را بيرون مى‌آورد و اگر در هر عصر و زمانى، امامى از ما اهل‌بيت، در زمين نبود زمين اهلش را فرو مى‌برد و هلاك مى‌كرد.»[1]

سپس فرمودند: از هنگام خلقت آدم تا قيامت، زمين از حجت خدا خالى نبوده و نخواهد بود؛ خواه حجتش در ميان مردم آشكار و معروف باشد يا غايب و ناپيدا. و اگر آن حجت نبود خدا در زمين عبادت نمى‌گرديد.»

سليمان می‌گويد: از امام صادق7 پرسيدم! مردم در زمان غيبت چگونه از امام غايب بهره‌مند مى‌شوند؟!

آن حضرت فرمود: «همچنان كه از خورشيد هنگامى كه در پشت ابرها است، بهره‌مند مى‌گردند».

توضیح: بيان امام7 در اين حديث، به سه بخش عمده تقسیم می‌شود:

بخش اول: در مورد موقعيّت ائمه7 از جهت مقام و منصب الهى است كه پيشوايان راستين اسلام پس از پيامبر گرامى حجت‌هاى خدا بر تمام عالميان و سيّد و آقاى اهل ايمان هستند كه به فرمان خداى سبحان به وسيله‌ پيامبر اكرم9 به جامعه اسلامى معرّفى شدند و براى هدايت و رهبرى همه انسان‌ها در همه‌ زمان‌ها تعيين گردیدند.

بخش دوم: پاره‌اى از بركات وجودى ائمه اطهار7 بيان شده است كه اختصاص به زمان حضور امام7 ندارد. زيرا آثار و بركات آن حضرت چنان گسترده است كه شامل زمان حضور و غيبت مى‌شود.

بخش سوم: در این بخش به چند نكته‌ی اساسى اشاره شده است:

الف) خالى نبودن زمين از حجت خدا، يك سنّت الهى است كه از زمان حضرت آدم7 تا قيامت جريان دارد.

ب) اگر امامى از اهل‌بيت پيامبر9 در زمين نباشد، زمين اهلش را نابود مى‌كند.

ج) عبادت خدا در زمين، به وجود حجّت خدا بستگى دارد.

د) در كلام حضرت به بهره‌مند شدن مردم از وجود امام7 در ايام غيبت تصريح شده است.

ما هنگامى مى‌توانيم منظور كلام جامع و بلند امام سجاد7 را خوب درك كنيم كه نسبت به خداوند متعال و اهداف وى از آفرینش انسان‌ها و ساير موجودات، شناخت صحيح داشته باشيم. زيرا شناخت صحيح خداوند متعال است كه به انسان امكان شناخت پيامبر و امامان را مى‌دهد.

از این‌رو سفارش شده: به هنگام دعا و كمك خواستن از خداوند چنين بگوييم: «اللّهُمَّ عرِّفني نفسك فإنّك إن لم تُعرِّفنى نفسك لم‌ أعرف نبيّك، اللّهُمَّ عرّفني رسولك فإنَّك إن لم تعرّفني رسولك لم أعرف حجّتك، اللّهمَّ عرّفني حجّتك فإنّك إن لم تعرّفنى حجّتك ضللت عن دينى»[2].

در توضيح اين دعا بايد گفت: معرفت خداوند متعال داراى مراتب و درجاتى است كه انسان می‌تواند تا حدّى در پرتو نور «فطرت» و «عقل» به آن دست يابد؛ لكن معرفت صحيح و برتر و كامل را، بايد به كمك پيامبران الهى و جانشینان راستين آنان، ـ بيانگران معارف دينى ـ به دست آورد.

وجود امام7 موجب آرامش اهل زمين

اگر شناخت صحيح نسبت به خداوند متعال از راه نزول وحى به وسيله‌ی امام بعد از پيامبر انجام گيرد، به خوبى روشن مى‌‌شود كه وجود امام معصوم در ميان جامعه بشرى از جهات گوناگون «موجب آرامش و امنيت» براى ساكنان زمين است.

اينك به برخی از آن جهات اشاره مى‌كنيم:
1. امنيت فكرى و روحى

امام7 بر اساس اين كه مسئوليت هدايت و ارشاد جامعه را بر عهده دارد، از مرزهاى اعتقادى و فكرى جامعه‌ی اسلامى نگهبانى مى‌كند تا مورد هجوم افكار غلط و اعتقادات منحرف دشمنان خدا واقع نشود. در پرتو هدايت و ارشاد حجت خداست كه انحرافات فكرى و عقيدتى كه موجب تزلزل فكرى و روحى جامعه است، از بين رفته و «امنيت فكرى و روحى» به وجود مى‌آيد.
2. به دست گرفتن زمام امور جامعه

مسئوليت ديگر امام سرپرستی امور جامعه است كه در صورت فراهم شدن شرايط و امكانات كافى، امام، زمام امور را به دست گرفته و قسط و عدالت همگانى را جايگزين بى‌عدالتى‌ها می‌نماید زیرا بی‌عدالتی‌هاست كه نظم و آرامش فردی و اجتماعى را بر هم مى‌زند؛ در نتيجه اهل زمين از آرامش و ثبات برخوردار مى‌گردند.

اگر مى‌بينيم كه امام از تصرف ظاهرى در اداره‌ امور جهان خوددارى مى‌كند، به خاطر عدم وجود شرايط و مقدمات لازم است و خوددارى از تصرف ظاهرى در امور، چيزى نيست كه منحصر به حضرت حجت7 باشد، بلكه امامان پيشين نيز چنين بودند، چنانكه حضرت اميرالمؤمنين7 بيش از بيست و پنج سال در امور اجرايى دخالت و تصرف نكردند؛ در حالی كه از اولين لحظه‌ ارتحال پيامبر گرامى اسلام از طرف خدا و پيامبر نيز به مقام ولايت و امامت بر مردم انتخاب شده بودند، و واجد تمام شرايط زعامت و سرپرستی مردم بودند ولی به خاطر كوتاهى و سهل‌انگارى عده‌اى و کارشکنی عده‌اى ديگر جامعه اسلامی‌ از بركات وجود امام و رهبرى معصوم محروم ماند.

اگر امروز اجتماع ما از بركات تصرف مستقيم امام و حجت خدا محروم است، نه تنها مربوط به كوتاهى مسلمين صدر اسلام بلكه به خاطر غفلت‌هاى جامعه خود ما نيز مى‌باشد.

اميد است روزى فرا رسد كه جامعه‌ی اسلامى و مردم جهان به اين حقيقت پى ببرند كه براى دست يافتن به عالى‌ترين مدارج تكامل انسانى، ناگزيرند ازانسانى كامل ومعصوم كه واجد تمام شرايط رهبرى در ابعاد مختلف زندگى انسان است، اطاعت و پيروى كنند؛ در اين صورت است كه زمينه و شرايط براى تصرف مستقيم حجت و ولىّ خدا فراهم مى‌گردد و امام، با اذن خداوند متعال ظاهر می‌شود و ظلم و بيداد را از بين می‌ببرد، و زمين را از عدل وقسط پر می‌کند. چنانكه اميرالمؤمنين7 پس از بيست و پنج سال كناره‌گيرى از تصرف در امور مسلمانان، بعد از فراهم شدن شرايط، رسماً زمام امور را به دست گرفت و موفق گرديد كه در اين مدّت كوتاهِ زعامت و رهبرى خود، نمونه‌اى کامل از حكومت قرآنی و اسلامی ‌را براى همه‌ی مسلمانان و انسان‌های جهان در طول تاریخ ترسيم كند.

محقّق طوسى در اين باره مي‌نويسد: «وجوده لطف وتصرّفه لطف آخر وعدمه منّا»[3]؛ «وجود امام لطف است و تصرف و سرپرستی امام لطف دیگر است».

امّا اگر مردم از اين لطف دوم برخوردار نیستند و امام در امور اجرايى به ظاهر تصرّف نمى‌كند، به خاطر سهل انگارى و كوتاهى خود آن‌هاست. از این رو لازم است امت اسلام از خواب غفلت بيدار شوند و مقدّمات حضور امام معصوم را در ميان خود، به وجود آورند تا از بركات كامل الهى برخوردار گردند.
وجود امام، منشأ خير و بركت

با توجه به آیات و روايات، وجود افراد مؤمن در بين مردم، منشأ خير و بركت و موجب نزول باران و جلب منافع و دفع بسيارى از بلاها و خطرها از جامعه است، چنانچه در تفسير آيه‌ 251 سوره‌ بقره[4] از امام صادق7 حکایت شده:

«إنّ اللّه ليدفع بمن يصلّي من شيعتنا عمّن لايصلّي ولو اجتمعوا على ترك الصلاة لهلكوا؛ به درستى كه خداوند به واسطه نمازگزاران شيعه، بلا را از كسانى كه نماز نمى‌خوانند، دفع مى‌كند. زيرا اگر همه‌ شيعيان نماز را ترك كنند، هلاك مى‌گردند»[5]. آنگاه حضرت نسبت به ساير احكام، مانند پرداخت زكات و حجّ گزاردن همين مطلب را مى‌فرمايد.

وقتى وجود افراد مؤمن در اجتماع، چنين بركتى را به همراه داشته باشد، معلوم است که بركات وجود امام معصوم كه ولىّ و حجّت خدا بر مردم است، به مراتب بيشتر خواهد بود. زيرا امام و حجت خدا واسطه‌ی رسيدن فيض و بركت خداوند متعال به مردم و برطرف كننده‌ی بلاها از آنان است.
امدادهاى غيبى امام زمان7

رواياتى كه از پيامبراكرم و ائمه‌‌اطهار7 درباره‌ غيبت حضرت مهدى7 رسيده، امكان بهره‌مندى از وجود آن حضرت را در عصر غيبت، مانند بهره‌مندى از نور خورشيد، هنگامى كه در پشت ابرها نهان است، دانسته است[6] که این بهره‌مندی گاهی به شکل امدادهای غیبی از حضرت صادر می‌شود. از جمله امدادهاى غيبى حضرت به جامعه‌ شيعه، عنايت خاصّ آن بزرگوار به شيعيان است چنانكه در توقيعى از آن حضرت براى شيخ مفيد;، چنين آمده است:

«إنّا غير مهملين لمراعاتكم ولاناسين لذكركم ولولا ذلك لنزل بكم اللأواء واصطلمكم الأعداء»[7]؛ «ما امور شما را رها نمی‌گذاریم و همیشه شما را مراعات مى‌نماييم و به ياد شما هستيم و گر نه، دشوارى‌ها و گرفتارى‌ها بر شما فرو مى‌ريخت و دشمنان، شما را لگدمال مى‌كردند!»

از اين جملات محبّت‌آميز حضرت استفاده مى‌شود كه پيوسته امدادهايى پر بركت از جانب آن بزرگوار به ما مى‌رسد.
نتیجه‌گیری

با توجه به آنچه گذشت آثار وجودی امام زمان7 را می‌توان در دو بخش آثار تکوینی و تشریعی[8] برشمرد که به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌شود:

الف. آثار تکوینی

1. واسطه فیض.

2. نفوذ روحانی و امدادهای غیبی.

ب. آثار تشریعی

1. پاسداری از دین.

2. امید بخشی.
3. تصرف امام در کارها (به واسطه نائبان خاص و عام)

پی‌نوشت‌ها:

[1]. «نحن أئمّة المسلمين، وحجج اللّه على العالمين، وسادة المؤمنين وقادة الغرّ الم حجّلين، وموالي المؤمنين ونحن أمان لأهل الأرض‌ كما أنّ النّجوم أمان لأهل السماء ونحن الّذين بنايمسك اللّه السماء أن تقع على الأرض إلاّ بإذنه وبنا يمسك الأرض أن تميد بأهلها وبنا ينزل الغيث، وتنشر االرحمة، وتخرج بركات الأرض ولولا ما في الأرض منّا لساخت بأهلها».

ثمّ قال: ولم تخل الأرض منذ خلق‌ اللّه آدم من، حجّة اللّه فيها ظاهر مشهور أو غایب مستور، ولا تخلو إلى أن تقوم الساعة من حجّة اللّه فيها، ولولا ذلك لم يعبد الله.

قال سليمان، فقلت للصادق7: فكيف ينتفع الناس بالحجّة الغائ، بالمستور؟

قال: «كما ينتفعون بالشمس إذا سترها السحاب».

کمال الدین، ص 207، ح 22.

[2]. «خداوندا! خودت را به من بشناسان، زيرا اگر خودت را به من نشناسانى پیامبرت را نخواهم شناخت؛ خداوندا! فرستاده‌ات را به من بشناسان، زيرا اگر فرستاده‌ات را به من معرّفى ننمایی، حجّت تو را نخواهم شناخت؛ خداوندا! حجّت خود را به من بشناسان، زيرا اگر حجّتت را به من نشناسانى، از دينم من، حرف خواهم گشت!» (اصول کافی، ج 1، ص 337، ح 5)

[3]. کشف المراد فی شرح، تجرید الاعتقاد، ص 285.

[4]. ولو لا دفع الله الناس بعضهم ببعض لفسدت الأرض ولکن الله ذوفضل علی العالمین.

[5]. اصول کافی، ج 2، ص 451.

[6]. کمال الدین، ص 253 و 484.

[7]. احتجاج طبرسی، ج 2، ص 598.

[8]. فایده‌ تکوینی: به آن فایده‌ای گفته می‌شود که شناخت و عدم شناخت در بهره‌مندی از نعمت وجود امام دخالت ندارد. مثلاً برخورداری انسان از نعمت، حیات، آب زمین، هوا و..، نیازمند معرفت امام نیست و مسلمان و کافر همه بهره‌مند می‌شوند. هرچند شناخت تاثیر خود را دارد.

فایده‌ تشریعی: در این فایده معرفت به امام در بهره‌مندی از وجود امام دخالت مستقیم دارد یعنی هر چه انسان نسبت به امام معرفت و م، حبت بیشتری داشته باشد و بیشتر تسلیم او باشد از وجود ایشان بیشتر بهره‌مند می‌شود. (ر.ک: آفتاب در غربت، انتشارات میقات، ص 115)