توضیحات
دسته: ـ رابطه قرآن و علوم تجربی چگونه است؟
بازدید: 2976

پرسش:

رابطه قرآن و علوم تجربی چگونه است؟

˜پاسخ:

در اين مورد براساس حصر عقلي چهار احتمال مي‌تواند وجود داشته باشد:

اما براساس واقعيت خارجي و شواهد درون متن قرآن، روشن مي‌شود كه قرآن‌كريم از علوم تجربي جدا نيست و رابطه خصمانه نيز با علوم ندارد، اين مطلب از شواهد، توجه قرآن به علم و اشارات علمي آن و رازگويي‌هاي علمي اعجازآميز آن روشن مي‌شود[1].

آري، قرآن نه تنها از علم جدا نيست بلكه دانش و دانشمندان را تشويق مي‌كند[2] و در بيش از هزار آيه به مطالب علمي طبيعت و انسان اشاره كرده است[3].

قرآن‌كريم با آموزه‌هاي علوم‌تجربي نه تنها تعارض ندارد بلكه زمينه‌هاي گسترش علوم تجربي را فراهم ساخت (ادامه مقاله) و اگر در مواردي ادعا يا توهم تعارض ظاهري بين قرآن و علم شده است با تأمل در آيات يا مقدمات نظريه‌هاي علمي، تعارض بر طرف مي‌شود. (ادامه همين مقاله).

اما تداخل قرآن و علم براساس ديدگاه «استخراج علوم از قرآن» و بر مبناي وجود همه علوم بشري در قرآن كريم با توجه به آيه (نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ)[4] قابل طرح و توجيه است، ولي مبناي اين ديدگاه در مباحث گذشته رد شد و در مورد آيه شريفه نيز توضيح داديم كه قرآن بيان كنند هر چيزي است كه در راستاي هدف قرآن يعني هدايت باشد، و با توجه به قيد لبي آيه وجود همه علوم در ظواهر قرآن‌ كريم ثابت نمي‌شود علاوه بر آنكه اين مطلب مخالف بداهت است. بنابراين «استخراج علوم از قرآن» كه يكي از گونه‌هاي تفسير علمي است مبنا و دليل آن مخدوش است و علاوه بر آنكه صحيح نيست موجب تحميل و تفسير به رأي مي‌شود.

پس با توجه به باطل شدن سه احتمال جدايي، تداخل و تعارض قرآن و علم، احتمال چهارم يعني رابطه سازگارانه بين قرآن و علم ثابت مي‌شود، چرا كه تقسيم رباعي فوق حصر عقلي داشت چون بر مبناي اثبات و نفي پايه‌گذاري شده بود.

آري، از طرفي قرآن مؤيّد و مشوّق همه دانش‌هاي بشري است بلكه خود عامل پيدايش و رشد برخي علوم شده‌است و اشارات علمي اعجازآميز و شگفتي‌هاي علمي و اشارات علمي انديشه‌ساز دارد. (ادامه همين مقاله) و از طرف ديگر علوم تجربي در فهم و تفسير آيات قرآن نقش مثبت دارند و گاهي تطابق قرآن و علوم جديد، اعجاز علمي قرآن را اثبات مي‌كند.

[1]. برخي از اين شواهد گذشت و برخي در ادامه مقاله خواهد آمد.

[2]. مجادله/ 11، زمر/ 9 و ... .

[3]. ر. ك: العلوم في القرآن، محمد جميل الحبال و مقداد مرعي الجواري، ص 35 ـ 36 و نيز ادامه همين نوشتار.

[4]. نحل/ 89.