توضیحات
دسته: ـ نکير و منکر چه موجوداتي هستند و آيا در قرآن به آن‌ها اشاره شده است؟
بازدید: 3510



پرسش:

نکير و منکر چه موجوداتي هستند و آيا در قرآن به آن‌ها اشاره شده است؟

˜ پاسخ:
مقدمه

بنابر روايات يکي از عقايد شيعيان مسئله سؤال در قبر مي‌باشد، که به وسيلة دو فرشتة الهي به نام نکير و منکر يا بشير و مبشر انجام مي‌شود. فرقي نمي‌کند که مؤمن و اهل حق باشد يا کافر و اهل باطل و در دين خود سستي کرده باشد[1].

در روايتي از امام زين العابدين7 در اوصاف آن دو ملک مي‌خوانيم:

«آگاه باش نخستين چيزي که آن دو فرشته از تو سؤال مي‌کنند: پروردگارت را که مي‌پرستي، از پيامبري که به سوي تو فرستاده شده، از ديني که به آن پايبند بودي، کتابي که از آن مي‌خواندي، از امامي که ولايتش را پذيرفتي، سپس از عمر تو سؤال مي‌کنند که در کدام راه بر باد دادي، از اموالت که از کجا بدست آورده‌اي و در کجا مصرف کرده‌اي، جانب احتياط را نگه‌دار و دربارة خود بيانديش و قبل از سؤال و آزمايش خود را آماده کن.

اگر با ايمان، متقي، آشنا به معارف الهي و پيرو صادق و موالي اولياء الله باشي خداوند پاسخ لازم را به تو تلقين مي‌کند و زبانت را به حق مي‌گشايد و جواب خواهي داد و در اين هنگام از سوي خدا بشارت جنت و رضوان و خيرات فراوان به تو داده مي‌شود و فرشتگان الهي با روح و ريحان از تو استقبال مي‌کنند، و اگر چنين نباشد زبانت به لکنت مي‌افتد و دليلت براي پاسخ باطل، و از دادن جواب فرو مي‌ماني، بشارت به آتش داده مي‌شوي و فرشتگان عذاب به استقبال تو مي‌آيند»[2].
نکات

1. چهرة اين دو ملک در برخورد اول نشان دهندة بهشتي شدن انسان است يا آشکار شدن علائم عذاب و سختي در قبر است.

2. سؤال از عقايد (توحيد، نبوت، معاد) به اين جهت است که زيربناي رفتار و گفتار ما در دنياي مبتني بر عقايد و فکر ما است و همين جا ضرورت شناخت صحيح خدا و انسان و هستي مشخص مي‌گردد.

3. با توجه به اين‌كه خداوند عالِم به همه چيز است علت پرسش در قبر چيست؟

نخست آنکه اهميت دادن همة انسان‌ها به اين‌كه در محضر الهي پاسخگو هستيم و نگراني از عدم پاسخگويي صحيح عامل مهمي در جهت بازدارندگي از بديها مي‌باشد و تلاش در جهت آمادگي بهتر در انسان تقويت مي‌شود. «سؤال برزخي» براي آن است که سير تکاملي انسان در برزخ، مشخص، تکميل و بي‌نقص شود و در حقيقت براي تداوم حرکت، اين امتحان و آزمون ضروري و لازم است.

4. بر اساس روايات «ايمان» و «عمل صالح»، «محبت اهل‌بيت:»، «صبر در بلاها و گرفتاري‌ها»، «خواندن نماز»، «خواندن قرآن» از جمله سورة ملک در هر شبانه روز، سبب راحتي جواب به سؤال در قبر مي‌باشد و «کفر، سستي در ايمان و رفتار، تندخويي نسبت به خانواده، سخن چيني، غيبت» نقش بسزايي در فشار در قبر و فشار برزخي دارند[3].
نکته

در آيات الهي نام اين دو ملک مستقيماً اشاره نشده است بلکه ويژگي‌ها و صفات فرشتگان به طور عام بيان شده است که به چند مورد آن اشاره مي‌شود:

الف. فرشتگان موجودات عاقل و با شعورند و بندگان گرامي خدا هستند. (انبياء/ 26)

ب. آن‌ها سر بر فرمان خدا دارند و گناه نمي‌کنند. (انبياء/ 27)

ج. آن‌ها وظايف مهم و متنوعي از سوي خدا بر عهده دارند: گروهي حاملان عرشند. (حاقه/ 17)

برخي مدبرات امرند (نازعات/5)، گروهي فرشتگان قبض ارواحند (اعراف/ 37).

بعضي مراقبان اعمال بشرند. (انفطار/10ـ13)، عده‌اي حافظان انسان از خطرات و حوادث مي‌باشند (انعام/61)، گروهي مأمور عذاب و مجازات اقوام سرکشند. (هود/77) گروهي امدادگران الهي نسبت به مومنان مي‌باشند (احزاب/ 9).

بعضي از مفسرين ذيل بعضي آيات رواياتي را نقل کرده‌اند که اشاره به اين دو فرشته دارد به عنوان نمونه ذيل آيه 27 سوره ابراهيم[4] آمده است: در تفسير عياشي از زراره و حمران و محمد بن سلم از امام باقر و امام صادق8روايت کرده که فرمودند: وقتي شخصي را در قبرش مي‌گذارند، دو ملک، يکي از طرف راست و يکي از طرف چپ مي‌آيند، و شيطان هم با چشم‌هايي از مس از پيش رويش پيدا مي‌شود، و فرشتگان مي‌گويند: اين مردي که در ميان شما پيدا شد چه مي‌گفت و منظورشان رسول خدا9 است، شخص مدفون، دچار وحشت سختي شده اگر مومن باشد مي‌گويد: او محمد فرستاده خدا بود، آن موقع به او مي‌گويد: بخواب، خوابي که در آن هيچ پريشاني نبيني، و قبر او را به مقدار 9 ذراع گشاد مي‌کنند و از همان‌جا که خوابيده جاي خود را در بهشت مي‌بيند، و اين است منظور آيه (يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا)؛ «خدا كساني را كه ايمان آوردند، به وسيله گفتار (و دلايل و عقايد) استوار، در زندگي پست (دنيا) و در آخرت، پايدار مي‏دارد»؛ و اگر کافر باشد همين پرسش را از او مي‌کنند و او مي‌گويد: نمي‌دانم آن وقت است که او را با شيطان مي‌گذارند و مي‌روند.

تذکر: روشن است که مقصود از پرسش نکير و منکر پرسش از روح انسان و براي آشکار شدن حقيقت و باطن روح انسان مي‌باشد وگرنه جسم انسان بعد از مرگ تا قيامت قادر به حرکت و پاسخ نخواهد بود.
منابع جهت مطالعه بيشتر

1. پيام قرآن، مکارم شيرازي (معاد)، ص 467 به بعد.

2. معاد بازگشت به سوي خدا، محمد شجاعي، ص 270 الي 340.
3. معاد آيت الله دستغيب.

[1]. تصحيح اعتقادات الاماميه، شيخ مفيد، ص 99.

[2]. کافي، ج 2، ص 72.

[3]. کافي، ج 2، ص 90 و بحارالانوار، ج 6، ص 222 حديث 21 و ج 6، ص 245، ح 72 و ج 6، ص 244، ح 71.

[4]. الميزان، ج 12، ص 92.