توضیحات
دسته: ـ آيا در بهشت درجات انسان بالا مي‌رود يا نه؟ و تکامل مي‌يابد؟
بازدید: 2539

پرسش:

آيا در بهشت درجات انسان بالا مي‌رود يا نه؟ و تکامل مي‌يابد؟

˜ پاسخ:

در جواب از سؤال فوق ابتدا بايد منظور از تکامل را بررسي کنيم.
الف. تکامل دنيوي

اين تکامل نتيجه اعمال و اعتقادات انسان در دنياست و تکاملي که انسان در دنيا در ساية اعمال، رفتار و اعتقادات مخصوص بدست مي‌آورد؛ در بهشت نيست چون بهشت محيط تکليف و عمل نيست و آن‌جا صرفاً موقعيتي براي رسيدن به پاداش الهي است.
ب. تکامل معنوي

انسان در بهشت فقط در يک حالت خاص نمي‌باشد بلکه در پرتو عنايات الهي و الطاف رباني، روز به روز به خدا نزديکتر مي‌شود. پس تکامل معنوي در بهشت وجود دارد.

اين نزديکي به خاطر همان اعمالي است که انسان در دنيا انجام داده است. مانند بعضي درختان پرباري که انسان يکبار آن را غرس مي‌کند ولي مرتباً جوانه مي‌زند و ريشه مي‌دواند و از نقاط ديگر سر بر مي‌آورد و دشت و صحرا را فرا مي‌گيرد يا همانند سفينه‌هاي فضايي که براي آغاز حرکت و خارج شدن از محيط جاذبه زمين نياز به نيروي عظيمي دارد ولي بعد از خروج از اين محيط چنان‌چه به مانعي برخورد نکند بدون احتياج به نيروي محرک جديد تا ابد به سير خود ادامه مي‌دهد در قرآن کريم آمده است:

(وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيّاً)[1]؛ «و در آن‌جا صبحگاهان و عصرگاهان، «روزي» آنان، برايشان (آماده) است».

مسلماً اين مواهب جديد و تازه که در اين دو وقت به آن‌ها داده مي‌شود، آنان را به مقامات بالاتري سوق خواهند داد.

در آيه‌اي ديگر آمده است: (لَهُم مَا يَشَاؤُونَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ)[2]؛ «تنها براي آنان آن‌چه را كه بخواهند در آن‌جا (آماده) است، و نزد ما افزون (بر آن موجود) است». علامه طباطبايي در ذيل آيه‌ فوق مي‌فرمايد:

«کمالاتي که در بهشت است قهراً عظيم‌تر از آن است که علم انسان آن را درک کند چون کمالاتي است مافوق آن‌چه که دست علم بشر به آن برسد»[3].

از پيغمبر اکرم9 حکايت شده که فرمودند: «در اوقاتي که افراد در دنيا نماز مي‌خواندند هداياي نيک و جالب از سوي خداوند بزرگ به آن‌ها مي‌رسد، و فرشتگان به آن‌ها سلام و درود مي‌فرستند»[4].

در ضمن ثواب اعمالي که انسان به صورت صدقه جاريه انجام داده است مثل وقف‌ها، تربيت فرزندان و شاگردان صالح و دانشمند و... به افراد مي‌رسد و موجب تکامل معنوي آنان در آخرت مي‌گردد.
در حديث ديگر نيز فرموده است: سوگند به خدايي که قرآن را بر محمد9 نازل کرده، اهل بهشت (هر قدر زمان بر آن‌ها مي‌گذرد) جمال و زيبائيشان بيشتر مي‌شود آن گونه که در دنيا (با گذشت زمان) زشتي و پيري آن‌ها افزايش مي‌يافت[5]. اين حديث نيز تکامل تدريجي بهشتيان را به خوبي آشکار مي‌سازد، گرچه تنها اشاره‌اي به جنبه‌هاي جسماني دارد ولي مسلماً به طريق اَوْلي جنبه‌هاي روحاني را نيز در بر مي‌گيرد[6]. حاصل آن که در بهشت تکامل هست ولي مانند تکامل در دنيا که به وسيله اعمال و... است، نمي‌باشد بلکه تکامل در بهشت نتيجه اعمال انسان در دنياست.

[1]. مريم/ 62.

[2] ق/ 35. همچنين مي‌توانيد به توبه/ 72، يس/ 58، طور/ 21، انعام/ 132 مراجعه کنيد.

[3]. الميزان في تفسير القرآن، ج 18، ص 355 با تلخيص.

[4]. تفسير روح المعاني، ج 16، ص 103 و قرطبي، ج 6، ص 4166 (ذيل آيه مورد بحث)

[5]. علم اليقين، ص 103 (طبق نقل معاد گفتار فلسفي)

[6]. پيام قرآن، ج 6، ص 363 ـ 366 (با اقتباس و تلخيص)